ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ TELLINI/ΚΕΡΚΥΡΑΣ (α΄ μέρος)

Τὸ πρωϊνὸ τῆς 27ης Αὐγούστου 1923, οἱ ἀντιπροσωπεῖες ξεκίνησαν ἀπὸ τὰ Ἰωάννινα γιὰ νὰ διεξαγάγουν αὐτοψία στὴν ἐπίδικη περιοχή. Παραδόξως, τὴν ἡμέρα ἐκείνη, πρῶτο ἀνεχώρησε τὸ ἀλβανικὸ ὄχημα, δεύτερο τὸ ἑλληνικὸ καὶ τελευταῖο τὸ ὄχημα τῶν Ἰταλῶν ἀντιπροσώπων. Τὸ τελευταῖο ἦταν καὶ τὸ ταχύτερο, σύντομα δὲ ἔφθασε τὴν παλαιὰ Ford τῆς ἑλληνικῆς ἀντιπροσωπείας, ἡ ὁποία εἶχε ἀκινητοποιηθεῖ λόγω μηχανικῆς βλάβης. Ὁ Ἕλληνας ὁδηγὸς ἀρνήθηκε τὴν προσφερθεῖσα ἀπὸ τοὺς Ἰταλοὺς βοήθεια καὶ ἐπεσκεύασε μόνος του τὴν βλάβη ὕστερα ἀπὸ λίγη ὥρα.

  Στὸ 54ο χλμ., κορμοὶ δένδρων εἶχαν τοποθετηθεῖ κάθετα στὸ ὁδόστρωμα, μετὰ τὴ διέλευση τοῦ ὀχήματος τῶν Ἀλβανῶν ἀντιπροσώπων. Ὁ Ἰταλὸς ὁδηγὸς φρέναρε ἐγκαίρως καὶ ἀκινητοποίησε τὸ αὐτοκίνητο, οἱ ἐπιβάτες τοῦ ὁποίου ἀποτελοῦσαν πλέον ἕναν σχετικὰ εὔκολο, σχεδὸν ἀκίνητο στόχο γιὰ τοὺς δράστες. Οἱ τελευταῖοι ἐνέδρευαν ἐπὶ μακρὸν καὶ εἶχαν ἐπιλέξει τὴν τοποθεσία μὲ προσοχή. Ἀμέσως μόλις σταμάτησε ἡ ἰταλικὴ Lancia, οἱ ἐπιβαίνοντες αὐτῆς ἐδέχθησαν ὁμοβροντία πυροβολισμῶν. Οἱ περισσότεροι ἐξ αὐτῶν (δήλ. ὁ o ὑπασπιστὴς τοῦ Στρατηγοῦ Ὑπολοχαγὸς Mario Bonaccini, o Ἐπίατρος Corti, ὁ Βορειοηπειρώτης διερμηνέας Ἀθανάσιος Γκαζίρης ἢ Κράβαρης πρώην δήμαρχος Λεσκοβικίου καὶ ὁ ὁδηγός, ὁπλίτης Farnetti) ὑπέκυψαν στὰ τραύματά τους εὐρισκόμενοι ἐντὸς ἢ πλησίον του αὐτοκινήτου. Ὁ Στρατηγὸς Tellini ὑπῆρξε ὁ μόνος ὁ ὁποῖος μπόρεσε νὰ ἐξέλθει τοῦ ὀχήματος καὶ νὰ διανύσει λίγα μέτρα, ἂν καὶ τραυματισμένος. Οἱ δράστες, ὅμως, τὸν πρόλαβαν καὶ τὸν ἐξετέλεσαν δίνοντάς του καὶ τὴ χαριστικὴ βολή, ὅπως ἔπραξαν καὶ μὲ τὰ ὑπόλοιπα θύματα.

  Ἡ ἀναγγελία τῶν τραγικῶν εἰδήσεων προκάλεσε σὸκ στὴν Ἀθήνα. Ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση ἀπέστειλε τοὺς καλύτερους ἀστυνομικοὺς στὴν περιοχὴ τὸ ταχύτερο δυνατόν. Οἱ τελευταῖοι, καίτοι μεταχειρίσθηκαν κάθε πρόσφορο μέσον, δὲν κατάφεραν νὰ παρουσιάσουν μία νομικῶς ἀκλόνητη καὶ τεκμηριωμένη ἐκδοχὴ γιὰ τὸ ὄνομα ἢ ἔστω γιὰ τὴν ἐθνικότητα τῶν δραστῶν.

  Ἡ ἰταλικὴ κυβέρνηση δὲν ἀνέμεινε καν τὸ πόρισμα τῶν Ἑλλήνων ἀνακριτῶν καί, θεωρώντας τὴν Ἑλλάδα ὑπεύθυνη γιὰ τὸ ἔγκλημα, ἀπέστειλε στὴν διεθνῶς ἀπομονωμένη (μετὰ ἀπὸ τὴν Ἐκτέλεση τῶν Ἔξι)  κυβέρνηση τῶν κινηματιῶν τῶν Ἀθηνῶν μία τελεσιγραφικὴ διακοίνωση. Ο Benito Mussolini ἀξίωνε ἀπὸ τὴν Ἀθήνα ὅπως προβεῖ σὲ μία σειρὰ ἐνεργειῶν, πρὸς ἀποκατάσταση τοῦ τρωθέντος γοήτρου τῆς Ἰταλίας. Ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση ὄφειλε νὰ ἀπαντήσει ἐντὸς 24 ὡρῶν, δίχως νὰ διευκρινίζεται στὸ τελεσίγραφο τί ἐπρόκειτο νὰ συμβεῖ σὲ διαφορετικὴ περίπτωση. Οἱ ὄροι τῆς ἰταλικῆς διακοινώσεως ἦταν ὑπέρμετρα σκληροί, κυρίως ἐφ’ ὅσον δὲν εἶχε ἀποδειχθεῖ κατὰ κανέναν τρόπο ἡ ἑλληνικὴ ὑπαιτιότητα.

  Μολαταύτα, ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση ἀπεδέχθη ὁρισμένους ἐξ αὐτῶν, ζήτησε τὴν τροποποίηση κάποιων ἄλλων καὶ ἀπέρριψε τρεῖς ὅρους, οἱ ὁποῖοι κατ’ αὐτήν, ἔθιγαν τὴν τιμὴ καὶ τὴν κυριαρχία τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους. Τέλος, ἡ Ἀθήνα δήλωνε πὼς στὴν περίπτωση ποὺ ἡ ἰταλικὴ κυβέρνηση θεωροῦσε μὴ ἐπαρκεῖς τὶς προσφερόμενες ἐπανορθώσεις, τότε ἡ Ἑλλάδα θὰ προσέφευγε στὴν Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν, δεσμευόμενη ὅπως ἀποδεχθεῖ ἐκ τῶν προτέρων τὶς ὅποιες ἀποφάσεις τοῦ διεθνοῦς ὀργανισμοῦ. Ο Mussolini δὲν περίμενε καν νὰ λάβει τὴν ἑλληνικὴ ἀπάντηση, ἡ ὁποία θεωρήθηκε ἐκ τῶν ὑστέρων ἀπορριπτικὴ στὸ σύνολό της καὶ διέταξε μία ἰσχυρὴ ναυτικὴ μοίρα νὰ ἀποπλεύσει. Σημειωτέον ὅτι τὰ σχέδια γιὰ τὴν κατάληψη τῆς Κερκύρας εἶχαν ἐκπονηθεῖ πολὺ νωρίτερα.

  Νωρὶς τὸ μεσημέρι τῆς 31ης Αὐγούστου 1923, ἕνα ἰταλικὸ πλοῖο εἰσέπλευσε στὸ λιμάνι τῆς ἀρχόντισσας τοῦ Ἰονίου καὶ ἀγκυροβόλησε μπροστὰ ἀπὸ τὸ Παλαιὸ Φρούριο, δίχως νὰ χαιρετήσει τὴν ἑλληνικὴ σημαία κατὰ τὰ εἰωθότα. Ἀκολούθησε καὶ ἡ ὑπόλοιπη ἁρμάδα, ἡ ὁποία ἀποτελεῖτο ἀπὸ δεκαεπτὰ πλοῖα, συνοδευόμενα ἀπὸ ἕνα ὑποβρύχιο καὶ τέσσερα ὑδροπλάνα. Σύντομα, τὸ σύνολο τῶν ἰταλικῶν πλοίων ἀνεπτύχθη σὲ τάξη μάχης μεταξύ της νησίδος Βίδο καὶ τῆς Κερκυραϊκῆς ἀκτῆς.

  Στὶς 15:00 μ.μ., ὁ Πλοίαρχος Antonio Foschini καὶ ὁ ὑπασπιστὴς τοῦ Ὑποπλοίαρχος Tsordini ἐπεσκέφθησαν τὸν νομάρχη Πέτρο Εὐριπαῖο, ὁ ὁποῖος τοὺς καλωσόρισε στὰ γαλλικά. Ο Foschini τὸν διέκοψε ἀγενῶς καὶ τοῦ ἔδωσε ἕνα ἔγγραφο συντεταγμένο στὰ ἰταλικά. Ὁ Εὐριπαῖος, καίτοι ἦταν ἄριστος γνώστης τῆς ἰταλικῆς, προσποιήθηκε ἄγνοια τῆς γλώσσας καί, ἀντιλαμβανόμενος τὸ κρίσιμο τῶν περιστάσεων, ζήτησε ἀπὸ τὸν Foschini στὰ γαλλικὰ τὴν ἔλευση τοῦ προξένου τῆς Ἰταλίας στὴν νῆσο. Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ὀλιγόλεπτης ἀναμονῆς, ὁ Εὐριπαῖος κατάφερε νὰ εἰδοποιήσει ὁρισμένους σημαίνοντες παράγοντες ὅπως προσέλθουν τὸ ταχύτερο δυνατὸν στὸ κτίριο τῆς νομαρχίας. Ὕστερα ἀπὸ τὴν πάροδο ὀλίγων λεπτῶν, κατέφθασε ὁ πρόξενος, ὁ ὁποῖος καὶ ἀνέλαβε τὴ μετάφραση τοῦ ἰταλικοῦ ἐγγράφου. Σύμφωνα μ’ αὐτό, ὁ Ἕλληνας νομάρχης ὄφειλε νὰ παραδώσει στοὺς Ἰταλοὺς τὴν Κέρκυρα, δίχως νὰ προβάλλει τὴν παραμικρὴ ἀντίσταση, διότι αὐτὴ θὰ συντριβόταν διὰ τῆς βίας.

  Ἡ κατάληψη τῆς νήσου θὰ ξεκινοῦσε σὲ 30 λεπτά. Ἡ προθεσμία αὐτὴ ἐδίδετο γιὰ νὰ ἔχουν τὸν χρόνο οἱ ὑπήκοοι τῶν τρίτων κρατῶν ὅπως συγκεντρωθοῦν στὰ προξενεῖα τῶν χωρῶν τους ἢ τουλάχιστον ὅπως δυνηθοῦν νὰ ἀπομακρυνθοῦν ἀπὸ τὰ στρατιωτικὰ κτίρια. Ὁ Εὐριπαῖος, ἀφοῦ ξεπέρασε τὸ ἀρχικὸ σόκ, ἀπήντησε μὲ ψυχραιμία πὼς ἐστερεῖτο ὁδηγιῶν ἐκ μέρους τῆς κυβερνήσεώς του καὶ ὡς ἐκ τούτου παρεκάλεσε τὸν Ἰταλὸ ἀξιωματικὸ νὰ τοῦ δώσει τὴν ἀπαιτούμενη χρονικὴ διορία γιὰ νὰ ἔρθει σὲ τηλεγραφικὴ ἐπικοινωνία μὲ τὴν Ἀθήνα.

  Ο Foshini ἀπήντησε νευρικὰ πὼς οὔτε προθεσμία τοῦ ἔδινε οὔτε τοῦ ἐπέτρεπε νὰ ἔρθει σὲ οἱασδήποτε μορφῆς ἐπικοινωνία μὲ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση! Τότε, ὁ Εὐριπαῖος τοῦ δήλωσε ὑπερήφανα: «Ὑπὸ τὰς συνθήκας αὐτᾶς, ἀδυνατῶ νὰ Σᾶς παραδώσω τὴν νῆσον». Ἐν τῷ μεταξύ, εἶχαν ἀρχίσει νὰ καταφθάνουν στὸ κτήριο οἱ ἐκπρόσωποι τῶν Ἀρχῶν τῆς πόλεως καὶ οἱ Ἰταλοὶ ἀξιωματοῦχοι ἐνίωθαν ὅλο καὶ πιὸ ἄβολα. Τελικῶς, ὁ Foschini συναίνεσε στὴν παραχώρηση ὀλιγόλεπτης προθεσμίας μόνον, ὅμως, γιὰ νὰ συσκεφθεῖ ὁ Εὐριπαῖος μὲ τοὺς ἄλλους ἀξιωματούχους. Ἀμέσως, ὁ νομάρχης προσεπάθησε ἐπὶ ματαίω νὰ ἐπικοινωνήσει μὲ τὴν Ἀθήνα γιὰ νὰ λάβει ὁδηγίες τῆς κυβερνήσεως περὶ τοῦ πρακτέου.

  Ἐπηκολούθησε ἕνας ἔντονος διάλογος τοῦ Εὐριπαίου μὲ τὸν Foschini. Ὁ Ἕλληνας δημόσιος λειτουργὸς ἐξαπέλυσε ἕνα δριμὺ «κατηγορῶ» γιὰ τὴν παραβίασή της, παλαιόθεν κατοχυρωμένης, οὐδετερότητος τῆς Κερκύρας. Ὁ Ἰταλὸς ἀξιωματικὸς τὸν διέκοψε καὶ ζήτησε ἀπὸ τὸν πρόξενο τῆς χώρας του νὰ μεταφέρει στὸν Ἕλληνα νομάρχη ὅτι δὲν εἶχε τὴν πρόθεση νὰ συνομιλήσει μαζί του. Τὸ μόνο ποὺ ἀνέμενε ἀπὸ τὸν τελευταῖο ἦταν ἕνα «Ναὶ» ἢ ἕνα «Ὄχι».

  Ὁ Εὐριπαῖος τοῦ ἀπήντησε πὼς ὁ Ἰταλὸς διοικητὴς τῆς ναυτικῆς μοίρας Ναύαρχος Emilio Solari ἦταν τακτικὸς ἐπισκέπτης τῆς νήσου καὶ γνώστης τοῦ γεγονότος ὅτι καὶ τὰ δύο ἑνετικὰ φρούρια τῆς Κερκύρας ὄχι μόνον ἐστεροῦντο ὁπλισμοῦ γιὰ τὴν προβολὴ ἀμύνης ἀλλὰ ἦταν καὶ ὑπερπλήρη Μικρασιατῶν προσφύγων. Τότε, ὁ Ἰταλὸς ἀξιωματικός, ἀντιλαμβανόμενος τὴν παρελκυστικὴ πολιτικὴ τοῦ Εὐριπαίου, τοῦ ἔδωσε ἕνα σημείωμα μὲ τοὺς ὅρους παραδόσεως τῆς νήσου καὶ ἑτοιμάστηκε νὰ ἀναχωρήσει. Λίγο πρὶν φύγει, εἶπε στὸν Ἕλληνα νομάρχη πὼς ἐὰν δὲν ὕψωνε λευκὴ σημαία στὸν ἱστὸ τοῦ Παλαιοῦ Φρουρίου, θὰ ρίπτονταν τρεῖς ἄσφαιροι κανονιοβολισμοὶ καὶ θὰ ἄρχιζε ἡ ἀπόβαση τῶν ἰταλικῶν στρατευμάτων. Ἔχει τεράστια σημασία τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Foschini οὐδεμία νύξη ἔκανε περὶ βομβαρδισμοῦ τῆς πόλεως! (συνεχίζεται)

(Σύνοψη τοῦ βραβευμένου ἀπὸ τὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν βιβλίου ὑπὸ τὸν τίτλο «Η ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1923 - ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ TELLINI / KEΡΚΥΡΑΣ, ἡ διαχάραξη τῶν ἑλληνοαλβανικῶν συνόρων καὶ ὁ βομβαρδισμὸς τῆς Κερκύρας», Ἀθήνα: ἐκδόσεις Πελασγός, 2018)

ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

Εἴκ. 1. Τὰ μέλη τῆς ἐπιτροπῆς διαχαράξεως τῶν συνόρων της Ἀλβανίας.

Εἴκ. 2. Μικρασιάτες πρόσφυγες στὸ Παλαιὸ Φρούριο τῆς Κερκύρας.